سرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی سعید محمد بن منور میهنی
کتابِ اسرار التوحید، یکی از شاهکارهای نثر فارسی است که در طولِ تاریخِ هزار و دویست ساله ادبیات فارسی، بی نظیر و بی بدیل است.
این کتاب به لحاظ ارزش هنری و مهارت نویسنده در شیوه های گوناگونِ بیان و شیوه داستان پردازی و انتخاب کلمات، در صدرِ میراث ادبیِ زبانِ فارسی قرار دارد. حتی اگر کسی محتوای آن را که بیشتر عرفان و زندگینامه صوفیان است، با دیده انکار بنگرد، نمی تواند چیره دستیِ شگفت آورِ نویسنده را در اسلوب های بیانِ هنری منکر شود.
این کتاب، زندگی نامه عارف بزرگ و انسانِ نمونه تاریخِ فرهنگ ایران، ابوسعید بن ابی الخیر میهنی (۴۴۰ ـ ۳۵۷) است که در تاریخ عرفان ایرانی والاترین پایگاه را در کنارِ حلاج و با یزید و چند تن دیگر، داراست.
اما این کتاب، تنها زندگی نامه بوسعید نیست، بلکه یکی از برجسته ترین منابع تاریخ عرفان ایران و یکی از مهم ترین اسناد تاریخ اجتماعی این سرزمین، در یکی از مهم ترین اَدوار تاریخ ایران نیز به شمار می رود.
اطلاعات تاریخی و اجتماعی ای که از خلالِ این کتاب به دست می آید، در هیچ یک از کتبِ رسمیِ تاریخ، دیده نمی شود. وصف دین و مذهب و طرز زندگی مردم و مسائل زندگیِ شهری و روستایی تاریخ ایران را، در کمتر کتابی به این دقت و تفصیل می توان مشاهده کرد.